نویسنده: هاجر یار محمدی/1389

چكيده

مادر و روش های تربیت دینی (7 سال اول زندگی) از اهمیت ویژه­ای برخوردار است و نقش مهمی در آینده ­ی فرد و جامعه دارد و ایفای این نقش یکی از مهم­ترین وظایف دینی و اجتماعی مادران در جوامع اسلامی است. زیرا که کودک در این دوران بیشترین انس و ارتباط را با مادر خود برقرار می­نماید.

باتوجه به کوتاهی و غفلتی که از برخی از  مادران نسبت به این وظیفه مهم در عصر حاضر مشاهده می‏شود و با هدف ارتقاء آگاهی مادران نسبت به وظایف خود در تربیت کودک طی  7 سال اول زندگی او و غفلت­زدایی از ایشان اقدام به این تحقیق شده است که در آن طی 6 فصل با روشی توصیفی، تحلیلی و با استفاده از کتب دینی و روانشناسی و منابع اینترنتی به ارائه تصویری روشن از نقش­های مادر در تربیت دینی کودک پرداخته شده است.

بدین جهت ابتدا به اهمیت و جایگاه تربیت دینی و بعد به مفهوم شناسی تربیت دینی و همچنین به روش­های تربیت دینی مادر از قبیل بازی با کودک، تشویق، تنبیه، نقش الگویی مادر، داستان­سرایی مادر، موعظه کودک می­باشد.

كليد واژه: مادر، کودک، محبت، بازی، تنبیه، تشویق، تربیت.

مقدمه

یکی از مهم­ترین مسائل در جامعه بشری، مسئله تربیت و سازندگی انسان است. زیرا که اگر تربیت

نباشد انسان از مسیر انسانی خود خارج شده و دچار انواع ذّلت و مفاسد اخلاقی و  نابسامانی­ها و از بین رفتن استعدادها شده و ناامنی و پریشانی در سطح جامعه رواج می­یابد. بنابراین خوشبختی و سعادت یا بدبختی فرد و جامعه در گروه تربیت در سنین طفولیت می­باشد و مادران مهم­ترین نقش را در تربیت انسان­های جامعه­ی آینده دارند، زیرا که اولین کسی که با یک فرد بیشترین رابطه و الفت را برقرار می­سازد و اولین الگوی هر انسانی مادر او می­باشد. در واقع اگر زنان در جامعه به نقش و وظایف خود پی برند همه­ی افراد جامعه هم اصلاح خواهند شد و خوشبختی در جامعه­ی حال و آینده به نیک­اندیشی، وظیفه­دانی، آزادی و وسعت فکر مادران بستگی دارد و سعادت از طریق آنها به جامعه سرایت خواهد کرد.

در عصر حاضر بسیاری از زنان از زیرباز وظایف اصلی خود شانه خالی کرده و به دنبال کارها و مسئولیت­های مردانه رفته­اند و یا همچنان مادرانی هستند که در غفلت و کوتاهی از تربیت کودکان به سر می برند.

بدین­سان ضروری است که بیش از هر چیز و هرکس مادران امروز و فردا را دریابیم

 و بدان­ها در زمینه مسئولیت­هایشان در قبال تربیت کودک آگاهی­های اساسی بخشیم. در واقع مادران در مسیر تربیت کودک به خصوص در 7 سال اول زندگی او وظایف بسیاری دارند و باید بکوشند که فرزندانی سالم و پاک را تحویل جامعه دهند. در این مجموعه سعی شده است که از مطالب وحی و سخنان ائمه معصومین (علیهم السلام) و روانشناسی روز به بیان نقش­های مادر در روش های تربیت دینی کودک پرداخته شود. امید است مطالب این تحقیق که با وجود بضاعت اندک گردآوری شده است راه گشا و کمک مادران در عصر حاضر باشد.

نقش الگويي مادر

انسان­ها بدون يافتن شيوه­هاي درست زندگي به شادكامي و رستگاري نخواهند رسيد و بشريت بدون كشف واقعيت­ها آرام نخواهد شد و از نظر روانشناسي انسان به گونه­اي فطري و طبيعي در جستجوي يافتن الگوها و سَمبل­هاي صحيح زندگي است. سمبل خواهي، سرمشق طلبي و در جستجوي الگوها بودن جزو ذات و سرشت صحيح انسان­هاست.

بنابراين پايدارترين و در عين حال خوشايندترين يادگيري­ها، يادگيري غيرمستقيم و مشاهده­اي است.

در اين روش چشم به مسأله احاطه دارد و اهميت گوش در درجه دوم است.

امام علي (علیه السلام) در اين رابطه مي­فرمايد:

«پندي كه هيچ گوشي آن را بيرون نمي­افكند و هيچ نفعي به آن برابري نمي­كند، پندي است كه زبان

 گفتار از آن خاموش و زبان كردار بدان گويا باشد.»83

تربيت ابتدايي انسان نيز به طور طبيعي با روش الگويي شكل مي­گيرد. كودك در چند سال نخست زندگي خود همه كارهايش را از الگوهاي پيرامون خویش كه در درجه اول پدر و مادر اويند الگوبرداري مي­كند و با تقليد از آنان رشد مي­كند و ساختار تربيتي‏اش سامان مي­يابد. اين روش الگويي در سازمان دادن شخصيت و رفتار كودك به شدت نقش دارد. تلقي كودك از مادر در سال­هاي نخست كودكي به نقش الگويي او در جهت مثبت يا منفي دامن مي­زند زيرا كودك در اين ايام همه چيز خود را از مادر و وابسته به او مي­داند.

چنانچه در حديثي از امام كاظم uآمده است:

«برّو اَوَدكُم و اَحسَنُوا اِلَيهِم، فَاِنَّهُم يُظَنُّونَ اَنَّكُم تَرزُقونَهُم»84

«به فرزندانتان خوبي كنيد و به آنان نيكي نماييد زيرا آنان گمان مي­كنند كه شما ايشان را روزي مي­دهيد.»

مسأله مهم در اين روش اين است كه مادر در صورتي مي­تواند كودك خويش را بر تربيت اسلامي و مقيد به ضوابط شرعي پرورش دهد كه خودش نيز در محيط خانواده و در حضور فرزندان به انجام وظايف ديني و رعايت اخلاق نيك اسلامي ملتزم باشد و از ارتكاب گناه خودداري كند.85 زيرا آنچه از او ظهور مي­كند پذيرفته مي­شود و كودك در پي آن مي­رود كه اگر اين الگو بر هدايت باشد كودكان را هدايت مي­كند و اگر بر گمراهي باشد كودك را گمراه مي­سازد.

حضرت علي u در اين باره مي­فرمايند:

«أفضَلَ الاَدَبِ مَابَدَأتُ بِهِ نَفسُكَ»86

«بهترين ادب اين است كه از نقش خودت شروع كني»